N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Klimaatbeleid Woensdag bepaalde de Raad van State dat het omstreden project om CO2 af te vangen in de Noordzee mag doorgaan. Dat is een opsteker voor het kabinet en een flinke tegenvaller voor actiegroep MOB. Maar een eerdere uitspraak in deze zaak is wellicht belangrijker.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104073430-0a62b6.jpg)
De Raad van State heeft groen licht gegeven voor een van de meest omstreden onderdelen van het klimaatbeleid. Het kabinet wil dat in de Rotterdamse haven een hagelnieuwe installatie verrijst die op grote schaal CO2 gaat afvangen dat uitgestoten wordt door onder andere de raffinaderijen van Shell en ExxonMobil. Dat broeikasgas moet vervolgens in een oud gasveld in de Noordzee worden gepompt, zodat het ‘onschadelijk’ wordt gemaakt voor het klimaat. In een langverwacht oordeel in een juridische procedure rond dat project oordeelde de hoogste bestuursrechter woensdag dat het project, Porthos geheten, definitief „door kan gaan”.
Milieugroepen uitten bij de aankondiging van het project bijna twee jaar geleden felle kritiek. Mobilisation for the Environment (MOB), van chemicus Johan Vollenbroek, stapte naar de rechter om het project tegen te houden. Ze betwijfelen allereerst of de techniek, carbon capture and storage (CCS) geheten, überhaupt wel werkt – die is niet eerder in de wereld op deze schaal toegepast, zeggen zij.
Maar ze vinden bovenal dat het compleet de verkeerde weg is om klimaatverandering tegen te gaan. Daarvoor moeten de hoofdveroorzakers daarvan, de oliebedrijven, juist gedwongen worden om minder CO2 te produceren. Je zou ze geen prikkel moeten geven nog langer door te gaan met hun vervuilende activiteiten. Juist bij de bedrijven waar verduurzaming het hardst nodig is en het nu toch al tergend langzaam gaat, gebeurt zo niet wat werkelijk noodzakelijk is, concludeert MOB.
De Raad van State veegde woensdag alle bezwaren van tafel die MOB daar had ingebracht tegen het project. Volgens de milieugroep komt bij de bouw van de infrastructuur, bestaande uit een compressorstation, pijpleidingen en een omgebouwd gasplatform op de Noordzee, te veel stikstof vrij die nabijgelegen Natura 2000-gebieden in gevaar brengt, waaronder enkele duinen.
Een berekening die de staat zelf eerder heeft laten uitvoeren door ingenieursbureau Arcadis en waaruit blijkt dat er geen of verwaarloosbare risico’s zijn op dit gebied, is volgens MOB ondeugdelijk. De milieugroep spreekt van een „witwasrapport”. Arcadis kwam uit op een uitstoot van in totaal 160 ton stikstof bij de bouw. Volgens de bedrijven die straks de infrastructuur beheren van Porthos, Gasunie, Energiebeheer Nederland en het Havenbedrijf Rotterdam, is dat „vergelijkbaar met de hoeveelheid die één dieselauto uitstoot bij het rijden van 200.000 km”.
De Raad van State kwam woensdag tot een andere conclusie dan MOB. Die oordeelde dat de stikstofgevolgen met „de vereiste diepgravendheid” en „op basis van de juiste uitgangspunten” waren onderzocht. De conclusie die het ingenieursbureau zelf in zijn onderzoek trok, dat „uitgesloten” was dat de natuurgebieden „significante” schade zouden ondervinden, bleef daarmee overeind, aldus de rechter. Ook al was er tijdelijk sprake van een „beperkte” toename van de stikstofuitstoot.
Enorme opsteker
Voor het demissionaire en toekomstige kabinet is het oordeel een enorme opsteker. Zonder Porthos had de regering haar eigen klimaatdoelen (55 procent minder CO2 uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990) nooit gehaald, en had ze op zoek gemoeten naar een andere manier om toch tot de gewenste reductie te komen. Dat had dan bovendien een stevige maatregel moeten zijn. De ambitie die de Porthos-bouwers hebben, is om in vijftien jaar 37 miljoen ton CO2 af te vangen. Dat komt overeen met 10 procent van de totale uitstoot van de Rotterdamse industrie. Eerder kwam het PBL al tot de conclusie dat het kabinet niet op koers lag om de doelen te halen. Zonder Porthos waren de problemen nog moeilijker te overzien geweest.
CO2-opslag geldt voor het kabinet bovendien als ultiem middel om de klimaatdoelen te halen. De kritiek van onder andere milieubewegingen is dat het kabinet teruggrijpt naar dit soort omstreden stappen omdat het jarenlang heeft verzuimd beleid te maken om grote vervuilers te dwingen tot minder uitstoot. Toen de tijd eenmaal begon te dringen, waren er niet veel andere opties meer.
Milieubeweging Natuur & Milieu wees in een reactie op de uitspraak woensdag ook op dit heikele punt. De organisatie zei „enige opluchting” te voelen omdat „zonder dit project het uitermate lastig wordt om de klimaatdoelen nog te halen, met alle desastreuze gevolgen van dien”.
Voor MOB is het oordeel een stevige tegenvaller. Tegelijk heeft de actiegroep deze slag misschien verloren, maar de grotere strijd wellicht wel gewonnen. Bij een eerdere tussenuitspraak in de Porthos-zaak boekte MOB een glansrijke en belangrijke overwinning. De Raad van State oordeelde toen dat een ‘geitenpaadje’ dat het kabinet had bedacht om bouwprojecten toch doorgang te kunnen laten vinden ondanks het stikstofarrest van 2019 (eveneens van de Raad van State) in strijd was met Europese natuurwetgeving.
Een ‘vrijstelling’ die het kabinet voor de bouwfase van projecten had bedacht en die het toepaste op Porthos, mocht niet. Daardoor moet nu elk nieuw bouwproject individueel worden beoordeeld op stikstofuitstoot, ook voor de bouwfase (en niet alleen als het project in gebruik wordt genomen). Die uitspraak staat nog steeds en wordt gezien als belangrijk voor de natuurbescherming. In het finale oordeel woensdag benadrukt de Raad van State dat elk toekomstig bouwproject in zijn eigen specifieke context zal moeten worden beoordeeld. Het oordeel van nu betekent niet dat er nu een ‘generieke drempelwaarde’ voor stikstofuitstoot bij de bouw is waaronder elk project door kan gaan. MOB vreesde daarvoor.
Ook voor Arcadis is het oordeel prettig. Het zou uiterst pijnlijk zijn geweest als was gebleken dat de overheid een onderzoek kan ‘bestellen’ bij een vooraanstaand ingenieursbureau zoals Arcadis. Porthos, het havenbedrijf Rotterdam en bedrijvenverenigingen toonden zich woensdag allemaal verheugd. VNO-NCW en MKB Nederland schreven: „De uitspraak van de Raad van State houdt onze klimaatdoelen levend en hiermee is een belangrijke horde genomen voor het realiseren van onze klimaatdoelstellingen in 2030.” Volgens de belangenclub staan bedrijven „in de startblokken” om hun bijdrage te leveren aan de klimaatstrijd. Porthos meldt dat de bouw begint in 2024 en het project in 2026 klaar moet zijn.
